Zmysł WZROKU: 5 zmysłów w terapii ogrodniczej

WZROK

Jak działa zmysł wzroku?

Jak ludzkie oczy pozwalają doświadczać piękna przyrody?

Jak projektować ogrody wzroku?

Dla większości ludzi, zmysł wzroku jest najważniejszym zmysłem, który pozwala nam cieszyć się różnorodnością kolorów, kształtów i wzorów.

W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu fascynującemu zmysłowi, skupimy się na roli zmysłu wzroku w kontekście ogrodów sensorycznych i hortiterapii, a także dowiemy się, jak tą wiedzę możemy wykorzystać do tworzenia jeszcze bardziej satysfakcjonujących przestrzeni ogrodowych.

Zmysł wzroku u człowieka

Nasz zmysł wzroku jest jednym z najbardziej rozwiniętych zmysłów wśród gatunków na Ziemi. Dzięki niemu jesteśmy w stanie dostrzec niesamowite detale i różnorodność kolorów, które natura ma do zaoferowania. Wzrok pozwala nam dostrzec delikatne odcienie zieleni liści, intensywne barwy kwiatów i subtelne zmiany światła i cienia, które nadają ogrodom ich unikalny charakter.

Wzrok jest kluczowy w wielu sytuacjach naszego codziennego życia – na przykład podczas czytania tego artykułu. Dodatkowo, duża część ludzkiego mózgu jest poświęcona na przetwarzanie informacji wizualnych, podczas gdy informacje z innych zmysłów są przetwarzane w znacznie mniejszych obszarach mózgu.

W jednym z badań, 88% uczestników uznało wzrok za swój najcenniejszy zmysł. Większość z naszych działań, zadań, które wykonujemy i interakcji, które podejmujemy, w jakiś sposób polega na wzroku.

Zmysł wzroku jest niezwykle ważny dla człowieka, natomiast jego rola i skuteczność różni się u innych zwierząt. Oto kilka przykładów:

•   Człowiek: nasze oczy mogą odbierać milion jednoczesnych wrażeń i rozróżniać osiem milionów różnych kolorów. Mimo to, w porównaniu do wielu zwierząt, ludzkie oczy nie są szczególnie dobre w rozróżnianiu kolorów lub widzeniu w słabym świetle. Jednakże, ludzie mają wyższą ostrość wzroku niż większość członków królestwa zwierząt.
•   Koty: mają wysokie stężenie receptorów pręcikowych i niskie stężenie receptorów czopkowych. Dzięki temu widzą lepiej w ciemności, ale gorzej rozróżniają kolory. Mogą widzieć odcienie niebieskiego i zielonego, ale czerwone i różowe mogą być dla nich mylące.
•   Psy: w przeciwieństwie do powszechnego przekonania, nie widzą świata w czerni i bieli. Ich wzrok jest najbardziej podobny do wzroku kotów, są praktycznie daltonistami (nie rozróżniają kolorów czerwonego i zielonego).
•   Konie: podobnie jak psy, nie dostrzegają różnicy między czerwonym a zielonym. Mają jednak imponujące 350 stopni widzenia monokularnego, co pozwala im widzieć prawie cały obszar za sobą.
•   Orły: i inne drapieżne ptaki są królami królestwa zwierząt, jeśli chodzi o ostrość wzroku. Ich siatkówki są nie tylko wypełnione komórkami czopkowymi reagującymi na światło, ale mają również znacznie głębszą plamkę żółtą, która działa jak teleobiektyw w aparacie.

Jak działa ludzki zmysł wzroku – oko

Zmysł wzroku zaczyna się w naszych oczach, które są jak małe, ale wysoce skomplikowane aparaty fotograficzne. Światło wpada do oka przez rogówkę, przechodzi przez źrenicę (otwór w tęczówce) i soczewkę, która skupia światło na siatkówce. Siatkówka jest wyłożona milionami komórek światłoczułych zwanych pręcikami i czopkami, które przekształcają światło w sygnały elektryczne. Te sygnały są następnie przesyłane do mózgu przez nerw wzrokowy, gdzie są interpretowane jako obrazy.

Zmysł wzroku w ogrodzie sensorycznym

Ogrody sensoryczne są zaprojektowane tak, aby pobudzać wszystkie nasze zmysły, ale zmysł wzroku odgrywa szczególnie ważną rolę. Przez wzrok jesteśmy w stanie dostrzec różnorodność form, kształtów i kolorów, które tworzą harmonię ogrodu.

Różne odcienie zieleni, kontrasty między ciemnymi i jasnymi liśćmi, a także barwy kwiatów – wszystko to tworzy niepowtarzalny obraz, który przyciąga naszą uwagę i sprawia, że chcemy spędzić więcej czasu na zewnątrz. Dodatkowo, zmieniające się pory roku przynoszą ze sobą nowe kolory i wzory, co sprawia, że ogrody sensoryczne są miejscem nieustannej zmiany i odkryć.

Znaczenie zmysłu wzroku w terapii ogrodniczej

Zmysł wzroku jest jednym z najważniejszych zmysłów człowieka, który pozwala nam doświadczać i interpretować otaczający nas świat. Ogrody są pełne kolorów, kształtów i ruchu, które mogą stymulować nasz zmysł wzroku na wiele różnych sposobów. Na przykład, obserwowanie roślin i kwiatów może pomóc nam skupić się i zrelaksować, co może być szczególnie korzystne dla osób cierpiących na stres lub lęk. Ponadto, różnorodność kolorów w ogrodzie może wpływać na nasze nastroje i emocje.

Dla osób z dysfunkcjami wzroku istnieją specjalne techniki hortiterapii dostosowane do ich potrzeb. W hortiterapii biernej doświadcza się natury poprzez dźwięki, zapachy, fakturę roślin, a także smak owoców czy ziół. W toku hortiterapii czynnej można wykonywać prace związane z np. sianiem roślin, sadzeniem, podlewaniem.

Estetyka ogrodu

Estetyka ogrodu jest jednym z kluczowych aspektów hortiterapii, które wpływają na zmysł wzroku. Piękno roślin może przynieść ulgę i spokój umysłu. Obserwacja zmieniających się pór roku, kwitnienia i dojrzewania roślin może być niezwykle satysfakcjonująca i terapeutyczna.

Kolor w ogrodzie sensorycznym

Kolor jest jednym z najważniejszych elementów ogrodu sensorycznego. Różne kolory kwiatów i roślin mogą wywoływać różne emocje i reakcje. Na przykład, czerwień może pobudzać, podczas gdy niebieski może działać kojąco. Pomarańczowy pobudza kreatywność a żółty informuje. Przez umiejętne użycie kolorów, ogrody sensoryczne mogą pomóc w stworzeniu różnych nastrojów i doświadczeń. Ale nie tylko.

W ogrodach sensorycznych kolorystyka ma też ważną funkcję informacyjną. Dla osób z dysfunkcjami wzroku kolor żółty ma bardzo ważne znaczenie. Poprzez właściwe zaprojektowanie przestrzeni z punktami orientacyjnymi w żółtej kolorystyce czy zastosowanie systemu tablic informacyjnych w kolorystyce kontrastującej i żółtym tłem, tworzymy miejsce przyjazne dla wszystkich odwiedzających taki ogród.

Kształt i tekstura

Kształt i tekstura roślin również mają duże znaczenie. Różnorodność form i struktur może tworzyć ciekawe kontrasty i wzory. Na przykład, delikatne liście azali mogą kontrastować z szorstkimi liśćmi paproci.

Interakcja z roślinami – hortiterapia czynna

Interakcja z roślinami, taka jak sadzenie, pielęgnacja i obserwacja ich wzrostu, może przynieść wiele korzyści. Proces ten może pomóc w poprawie koncentracji, koordynacji wzrokowo-ruchowej i zdolności motorycznych.

Różnorodność wizualna – hortiterapia bierna

Różnorodność elementów wizualnych w ogrodzie terapeutycznym nie tylko stymuluje zmysł wzroku, ale również może przyczyniać się do poprawy koncentracji i zdolności poznawczych. Ścieżki w ogrodzie terapeutycznym powinny prowadzić wzrok i zachęcać do eksploracji ogrodu, co może być szczególnie korzystne dla pacjentów z problemami psychicznymi, pomagając im skupić uwagę i zmniejszyć uczucie lęku. Punkty skupienia, takie jak fontanna czy rzeźba, mogą służyć jako miejsca medytacji i kontemplacji, wspierając zdrowie psychiczne.

Integracja sensoryczna

Wzrok jest często uważany za dominujący zmysł, który kształtuje nasze postrzeganie rzeczywistości. Współpracuje on z pozostałymi zmysłami, tworząc złożony system percepcji, który pozwala nam interpretować i reagować na otaczający nas świat.

Integracja sensoryczna to proces, w którym mózg koordynuje i interpretuje informacje pochodzące z różnych zmysłów. Dzięki temu możemy doświadczać spójnego obrazu rzeczywistości. Na przykład, widząc jabłko, nie tylko dostrzegamy jego kształt i kolor, ale także możemy wyobrazić sobie jego smak i teksturę. To zintegrowane doświadczenie pozwala nam lepiej zrozumieć interakcję z naszym otoczeniem.

Ile jest zmysłów

Jest wiele poglądów na temat ilości zmysłów u człowieka. Najpopularniejszy jest podział na 5 zmysłów: wzrok, słuch, smak, węch i dotyk. Natomiast dla przykładu w książce autorstwa Rudigera Brauna “Siedem zmysłów” opisywanych jest 7 następujących zmysłów, które są kluczowe dla naszego postrzegania rzeczywistości:
1.   Wzrok – umożliwia nam dostrzeganie kształtów, kolorów i ruchu.
2.   Słuch – pozwala odbierać dźwięki i tonacje.
3.   Smak – odpowiedzialny za rozpoznawanie smaków.
4.   Węch – umożliwia wyczuwanie zapachów i aromatów.
5.   Dotyk – pozwala odczuwać nacisk, temperaturę i ból.
6.   Czucie – zmysł propriocepcji, który informuje nas o położeniu i ruchu naszego ciała.
7.   Równowaga – zmysł przedsionkowy, który pomaga nam utrzymać stabilność i orientację w przestrzeni.
Dodatkowo, autor książki wyróżnia intuicję jako rodzaj wewnętrznego zmysłu, który pomaga nam w podejmowaniu decyzji i ocenie sytuacji.

Zmysł wzroku a pozostałe zmysły

Zmysł wzroku jest ściśle powiązany z innymi zmysłami. Na przykład wspomniana równowaga jest często wspomagana przez informacje wzrokowe, które pomagają nam utrzymać stabilność i orientację w przestrzeni. Dotyk, z kolei, może być wzmacniany przez to, co widzimy, dodając głębię naszym doświadczeniom dotykowym.

Jak wykorzystać zmysł wzroku w Twoim ogrodzie

Projektowanie ogrodu ukierunkowanego na zmysł wzroku to fascynujące zadanie, które pozwala na stworzenie przestrzeni pełnej piękna i harmonii. Oto kilka rad, które pomogą Ci w tym przedsięwzięciu:
1.   Różnorodność kolorów: Wybieraj rośliny o różnych barwach liści, kwiatów i owoców, aby stworzyć kolorystyczne kontrasty i akcenty w ogrodzie. Na przykład, fioletowe kwiaty jeżówki mogą pięknie kontrastować z żółtymi kwiatami rudbekii.
2.   Kształty i tekstury: Zwróć uwagę na różnorodność kształtów i faktur roślin. Połącz gładkie liście z chropowatymi, a także dodaj do kompozycji rośliny o ciekawych kształtach.
3.   Zastosuj warstwy: Wykorzystaj różne wysokości roślin, aby stworzyć poczucie głębi i złożoności w ogrodzie.
4.   Elementy dekoracyjne: Dodaj do ogrodu elementy takie jak rzeźby, fontanny czy pergole, które będą stanowiły atrakcyjne punkty wizualne i urozmaicą przestrzeń.
5.   Oświetlenie: Zastosuj oświetlenie, aby podkreślić wybrane elementy ogrodu po zmroku i stworzyć magiczną wieczorną atmosferę.
6.   Sezonowość: Planuj roślinność tak, aby w każdym sezonie coś kwitło lub zachwycało kolorem, zapewniając atrakcyjność ogrodu przez cały rok.
7.   Strefy widokowe: Utwórz w ogrodzie miejsca, z których rozpościera się piękny widok, np. ławeczka z widokiem na rabatę kwiatową lub element wodny, np. kaskadę.
8.   Harmonia i spójność: Staraj się, aby całość ogrodu tworzyła harmonijną kompozycję, a poszczególne elementy wzajemnie na siebie oddziaływały, tworząc spójny obraz.
Pamiętaj, że ogród ukierunkowany na zmysł wzroku powinien być nie tylko piękny, ale również funkcjonalny i dostosowany do potrzeb użytkowników. Zadbaj o bezpieczne ścieżki i wygodne miejsca do siedzenia, aby móc w pełni cieszyć się pięknem otoczenia.

Rośliny w ogrodzie wzrokowym, przykłady:

1.   Acer palmatum (Klon palmowy)
2.   Betula pendula (Brzoza brodawkowata)
3.   Prunus cerasifera (Śliwa wiśniowa 'Nigra’ lub 'Pissardi’)
4.   Malus ‘Evereste’ (Jabłoń ozdobna)
5.   Hamamelis intermedia 'Orange beauty’ (Oczar pośredni)
6.   Buddleja davidii (Buddleja Dawida)
7.   Forsythia intermedia (Forsycja pośrednia)
8.   Spiraea japonica (Tawuła japońska)
9.   Lavandula angustifolia (Lawenda wąskolistna)
10.   Hosta ‘Francee’ (Funkia)
11.   Echinacea purpurea (Jeżówka purpurowa)
12.   Rudbeckia fulgida ‘Goldsturm’ (Rudbekia błyskotliwa)
13.   Pennisetum alopecuroides ‘Hameln’ (Rozplenica japońska)
14.   Miscanthus sinensis ‘Silberfeder’ (Miskant chiński)

Podsumowanie

Zmysł wzroku jest bardzo istotnym zmysłem, dzięki niemu możemy docenić różnorodność kolorów, kształtów i tekstur, które natura ma do zaoferowania. Poprzez stymulację naszego zmysłu wzroku, terapia ogrodnicza może pomóc nam poprawić nasze zdrowie i samopoczucie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne.

Poprzez interakcję z roślinami i obserwację ich wzrostu, pacjenci mogą doświadczyć wielu korzyści, takich jak poprawa koncentracji, koordynacji wzrokowo-ruchowej i zdolności motorycznych. W kontekście hortiterapii, zmysł wzroku pozwala pacjentom doświadczyć terapeutycznych korzyści płynących z obserwacji roślin i przyrody. Estetyka ogrodu, zmieniające się pory roku, kwitnienie i dojrzewanie roślin – wszystko to może przynieść ulgę i spokój umysłu. Dlatego zmysł wzroku jest tak ważny dla naszego samopoczucia.

Warto zaznaczyć, że projekty ogrodów sensorycznych powinny tworzyć takie przestrzenie, które oferują perspektywę i głębię widzenia, ponieważ jest to korzystne dla zdrowia oczu. Patrzenie w dal i skupianie wzroku na różnych odległościach pomaga w ćwiczeniu mięśni oczu. Ekspozycja na naturalne światło jest ważna dla regulacji rytmu dobowego i może poprawiać jakość snu.

Wzrok jest więc nie tylko narzędziem percepcji, ale także środkiem, przez który możemy doświadczać terapeutycznych właściwości przyrody, co przyczynia się do naszego ogólnego dobrego samopoczucia.

Autor: Anna Szczepańska

Literatura:
•   „Siedem zmysłów. Jak je zrozumieć i wykorzystać, by lepiej żyć”; Autor: Braun Rudiger
•   „Hortiterapia”; Autor: Płoszaj-Witkowska Beata
•   „Lasoterapia”; Autor: Katarzyna Simonienko
•   Ogólnopolska Konferencja Hortiterapia – stan obecny i perspektywy …. https://hortiterapia.urk.edu.pl/zasoby/57/hortiterapia_1_konferencja_2012.pdf.
•   What Is Our Most Important Sense? Frontiers for Young Minds. https://kids.frontiersin.org/articles/10.3389/frym.2021.548120.
•   Vision: Is Eyesight Our Most Important Sense? – All About Vision. https://www.allaboutvision.com/eye-care/eye-anatomy/vision/.
•   Is there a universal hierarchy of human senses? | ScienceDaily. https://www.sciencedaily.com/releases/2018/11/181105160852.htm.
•   Which Sense Do Humans Rely on the Most? | Discover Magazine. https://www.discovermagazine.com/health/which-sense-do-humans-rely-on-the-most.
•   Here’s How Clearly Different Animals See As Compared to Humans.

#OgrodySensoryczne #ZmysłWzroku #TerapiaPrzyrodą #Hortiterapia #OgrodyTerapeutyczne #NaturaDlaZdrowia #OgródZmysłów #WizualnaStymulacja #KolorowyOgród #EdukacjaSensoryczna